Son yıllarda ABD ve Çin ortasında giderek artan tansiyon, teknoloji dalında çip üretimi ve tedarik zincirleri üzerindeki tesirlerini daha da besbelli hale getiriyor.
İki harika güç ortasındaki rekabet; iktisat, güvenlik ve inovasyon alanlarında büyük değişikliklere yol açarken, dünya ticaret istikrarını de önemli formda etkiliyor.
ABD ve Çin, son yıllarda mikroçipler, yarı iletkenler ve ileri teknoloji eserleri üzere kritik alanlardaki üstünlüklerini sağlamak için ağır bir yarış içindeler.
Çipler, akıllı telefonlardan bilgisayarlara, yapay zeka uygulamalarından savunma teknolojilerine kadar birçok alanda kullanılıyor.
Bu nedenle, çip üretimi ve tedarik zincirleri ulusal güvenlik ve ekonomik rekabet açısından hayati ehemmiyete sahip.
Çin, ABD’nin açık orta önünde
Avustralya Stratejik Siyaset Enstitüsü’nün (The Australian Strategic Policy Institute-ASPI) araştırmasına nazaran, Çin teknoloji alanında ABD karşısında açık orta önde bulunuyor.
Çin, 44 teknoloji alanının 37’sinde liderliği elinde bulundururken ABD 7 alanda Çin’in önünde bulunuyor.
Küresel çip dalındaki üreticilere bakıldığında Çin, en büyük üreticiler ortasında bulunmuyor. Lakin en büyük tüketici pozisyonunda bulunan Çin’in gereksinimi olan çip üretimini ABD ve Doğu Asya’daki öbür şirketler yapıyor.
Çip üretiminin yaklaşık yüzde 75’i Doğu Asya’da gerçekleşiyor. Tayvan, Güney Kore ve Japonya çip üretimi konusunda ön plana çıkıyor.
Ancak çipin üretiminde kullanılan ve stratejik değere sahip olan galyum ve germanyumun en büyük üretici ise Çin olarak ön plana çıkıyor.
Avrupa sanayi derneği Critical Raw Materials Alliance’a (CRMA) nazaran dünya çapındaki germanyumun yaklaşık yüzde 60’ını Çin üretiyor.
ABD’nin eforları sürüyor
Geçen yıl 27-28 Temmuz tarihlerinde ABD Kongresi’nden geçen “Çip ve Bilim Yasası”, yerli çip üretimini teşvik etmek gayesiyle 280 milyar dolarlık teşvik davetinde bulundu.
ABD Lideri Joe Biden tarafından 9 Ağustos’ta imzalanan mutabakat, yarı iletken bölümünü desteklemek için 52 milyar dolarlık direkt finansman sağlıyor.
Bu yasaya nazaran, yurt içinde çip üretimi ve yeni inşa edilen fabrikalara dört yıl mühletle yüzde 25 vergi muafiyeti uygulanacak.
Bu tedbirlerle, ABD’nin yerli çip üretimini artırması ve global teknolojik rekabette daha güçlü bir pozisyona gelmesi hedefleniyor.
Uzmanlar, ayrıyeten Çin’in bölgede Tayvan’a karşı uyguladığı siyasetler ve mümkün bir sıcak çatışma durumunda yaşanması olası çip krizinin önlenmesi için ABD’nin çip üretimini anakarasına çekmek istediğini belirtiyor.
“Çip ve Bilim Yasası”nın gayesi, bu tehlikeyi ortadan kaldırarak, teknoloji açısından bu kadar kritik değere sahip bir eserin üretimini daha inançlı hale getirmek.
Yasanın sağladığı teşvik ve finansmanlar, yerli çip üreticilerini desteklemek ve ABD içinde yeni çip fabrikalarının inşasını teşvik etmek için tasarlandı.
Bu sayede ABD çip üretimini çeşitlendirecek ve yerelleştirerek, tedarik zincirindeki dış bağımlılığı azaltmayı ve çip üretiminin güvenliğini artırmayı amaçlıyor.
“Amerika geri döndü”
Son olarak ABD Lideri Joe Biden 6 Ağustos’ta Twitter adresinden yaptığı açıklamada, şu tabirleri kullanmıştı:
Amerika geri döndü. Dünyaya liderlik edeceğiz. Zira Çip ve Bilim Yasası hakkında konuştuğumuz her şey Amerika’da üretilecek. Bu, âlâ maaşlı işler yaratacak. Biz yarı iletkenlerde ve bilgisayar çiplerinde dünyaya liderlik ediyorduk. Bunu tekrar yapacağız.
Çin’den ABD’ye karşı hamle
Tüm bu gelişmelerin akabinde Çin, çip üretimini etkileyecek bir karar aldı ve çip üretiminde kıymetli ham hususlar olan galyum ve germanyuma ihracat kısıtlaması getirdi.
Çin’in kararı gereği, galyum ve germanyum ihracatından evvel ilgili makamlardan onay alınması gerekiyor.
Kısıtlama, 1 Ağustos prestijiyle yürürlüğe girdi. Uzmanlar Çin’in bu kararı, başka devletlere bir ihtar olarak, kısıtlamalara karşı kendilerinin de misilleme seçeneklerinin olduğunu hatırlatmak için aldığını kaydetti.
Ev aletlerinden araç içi elektronik sistemlere, savunma endüstrisinden giyilebilir teknolojilere kadar her alanda büyük kıymet taşıyan ve yarı iletkenler olarak da isimlendirilen çipler global manada krizlere neden olabiliyor.
Çipler, elektronik aygıtların temel ögeleri ortasında yer alıyor ve “beyin” olarak kabul ediliyor.
Son devirdeki süratli teknolojik ilerleme ve daima yeni aygıtların piyasaya sürülmesi, çiplere olan talebi büyük ölçüde artırdı.
Özellikle akıllı telefonların ve başka akıllı aygıtların popülerliğinin artması, çip üreticilerini yüksek talepleri karşılamak için zorlayan bir faktör oldu.
Yaşanan çip krizi sebebiyle dünyanın en büyük şirketlerinden biri olan Apple, iPhone 12 model telefonunun tanıtımını çip krizi sebebiyle makul bir müddet ertelemek zorunda kalmıştı.
Çip savaşları dünyayı etkiliyor
ABD ve Çin ortasındaki çip savaşları, global ekonomik istikrarları de etkiliyor. Tedarik zincirlerinde yaşanan aksaklıklar, elektronik eserlerin üretimini ve dağıtımını olumsuz etkileyerek fiyatların yükselmesine neden olabiliyor.
