Türkiye’de seçim çalışmaları sürat kesmeden devam ediyor
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın 3’üncü Başiktaş travesti kez adaylığıyla ilgili tartışmalar sürüyor
Konuya açıklık getiren TBMM Lideri Mustafa Şentop 2022 yılının Mart ayında yayınladığı hakemli makalesinin akabinde birinci makalesine yöneltilen tenkitleri cevaplayarak yeni bir makale yayınladı
Cumhurbaşkanı Başiktaş travestileri Erdoğan’ın adaylığına ait açıklama
Şentop yeni yayınladığı makalede Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın aday olamaz tezlerini çürüttü
Şentop Türkiye Adalet Akademisi Dergisi nde yayınlanan 40 sayfalık makalesinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ın cumhurbaşkanlığına aday olmasının Travesti Başiktaş önünde hukuksal bir mahzur bulunmadığını açıkladı
Yayınlanan makale akabinde farklı tenkitler gündeme gelirken bilimsel bir mecradan karşı bir tez ortaya atılmadı
Kemal Başak imzalı yazı gündeme geldi
Öte yandan Mülkiye Dergisi nde 2022 yılının Eylül ayında yayınlanan Kemal Başak imzalı bir yazıyla Şentop un birinci makalesine dönük bir yanıt yayınlandı
Mülkiye Dergisi nde yayınlanan makalelerin büyük çoğunluğu hakem incelemesinden geçmesine karşın hakem incelemesine tabi tutulmayan yazı yeni tartışma doğurdu
Yayınlanan yazı tartışma başlığıyla bilhassa müellifinin kim olduğu noktasında tartışmalar doğurdu
Şentop yanıt verdi
Şentop yeni makalesinde ayrıyeten kimliği konusunda bu kadar belirsizlik bulunan birisini muhatap alıp Kemal Başak imzasıyla yayınlanan yazıya kapsamlı bir karşılık yazmasının sebebini de şu biçimde tabir etti
Söz konusu yazının Anayasa nın 101 inci hususunun ikinci fıkrasında yer alan en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilme kuralının parlamenter sistem periyodundaki Cumhurbaşkanı seçimlerinin de dikkate alınması suretiyle uygulanması gerektiğini savunan akademisyenlerle politikler tarafından ileri sürülen çeşitli argümanların derlemesi niteliğinde olduğu için kıymet arz etmesi
Anayasa nın da bir kanun olduğundan başlanılarak anlattı
Şentop un yeni makalesinde Kemal Başak ın yazısında ısrarla savunulan hukukumuzda bir kimsenin en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebileceği istikametinde bir kural bulunduğu ve bu kuralın 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliğine bahis edilmediği görüşünün neden geçerli kabul edilemeyeceği Türk Hukuku nda kanunun ne manaya geldiğinden ve teknik manada Anayasa nın da bir kanun olduğundan başlanılarak tane tane anlatıldı
Bu kapsamda makalede Şentop tarafından özetle Türk hukukunda kanun kavramıyla tabir edilen formu manada kanun anlayışına uygun olarak yasama organı olan Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kanun ismi altında ve kanun yapma metoduna uygun formda kabul edilip yürürlüğe konulan kural işlemlerdir .”
Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir
Bu tanımlama çerçevesinde Türk Müspet Hukukunda bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir halindeki cümleyi kanun haline getiren iki başka kanunun bulunduğu hususu tartışmasızdır
İlk olarak 31 10 2007 tarihinde yürürlüğe giren 5678 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Kimi Unsurlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun un 4 üncü unsuru Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kararını muhtevidir
5678 sayılı Kanun un değiştirdiği Anayasa nın 101 inci hususu daha sonra 2017 yılında 6771 sayılı Kanun la bir değişikliğe daha uğramıştır
6771 sayılı Kanun un 7 nci hususu 2709 sayılı Anayasa nın 101 nci hususunu başlığıyla birlikte bütünüyle değiştirmiş bunu yaparken 101 inci maddeyi yine kaleme almış ve tekrar yazdığı 101 inci unsurda Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir cümlesine tekrar ikinci fıkranın ikinci cümlesi olarak tekrar yer vermiştir
2 farklı halk oylamasında Türk Milleti tarafından bir Anayasa kuralı olarak kabul edilmiştir
Bu silsilenin doğal sonucu şudur halindeki değerlendirmelere yer verildi
Türk olumlu hukukunda bugüne kadar yürürlük kazanan Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir halinde 2 Anayasa kuralı vardır Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir cümlesi Türkiye Büyük Millet Meclisinde farklı tarihlerde 2 başka Anayasa değişikliği kanunu teklifine bahis edilmiş Anayasa Kurulu tarafından farklı tarihlerde 2 kere oylanmış ve kabul edilmiş yeniden Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Şurasında da farklı tarihlerde 2 kez ayrı ayrı saklı oylama ile kabul edilmiş ve son olarak biri 21 10 2007 tarihinde oburu birincisinden yaklaşık on sene sonra 16 04 2017 tarihinde olmak üzere farklı tarihlerde gerçekleştirilen 2 başka halk oylamasında Türk Milleti tarafından bir Anayasa kuralı olarak kabul edilmiştir
Hukukçu olmayanlar için farklı tabloya da yer verildi
Şentop un yazısında hukukçu olmayanların da anlamasını kolaylaştırmak hedefiyle bahisle ilgili çeşitli tablolara yer verildi
Birinci 1 Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı İkinci 2 Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçileblir kuralı
Kanun 1 5678 sayılı Kanun un 4 hususu Kanun 2 6771 sayılı Kanun un 7 maddesi
Kanun 1 in Yayımlandığı Resmî Gazete 16 06 2007 tarihli 26554 sayılı Resmî Gazete
Kanun No 5678
MADDE 4 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 101 inci unsuru aşağıdaki formda değiştirilmiştir
MADDE 101 Cumhurbaşkanı kırk yaşını doldurmuş ve yüksek tahsil yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri yahut bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları ortasından halk tarafından seçilir Cumhurbaşkanının vazife müddeti beş yıldır Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir Cumhurbaşkanı seçilenin varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer
Kanun 2 nin Yayımlandığı Resmî Gazete 11 02 2017 tarihli 29976 sayılı Resmî Gazete Kanun No 6771
MADDE 7 2709 sayılı Kanunun 101 inci unsuru başlığıyla birlikte aşağıdaki formda değiştirilmiştir
A Adaylık ve seçimi HUSUS 101 Cumhurbaşkanı kırk yaşını doldurmuş yükseköğrenim yapmış milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları ortasından direkt halk tarafından seçilir
Cumhurbaşkanının misyon mühleti beş yıldır Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait öteki yol ve temeller kanunla düzenlenir
Birinci 1 Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının yasalaşmasına dair kanun koyucu iradesinin tezahür hali Kelam konusu kuralın bir Anayasa kararı olması doğrultusunda TBMM Genel Şurasında 31 05 2007 tarihinde yapılan oylamada 369 milletvekilinin olumlu oy kullanması ve 21 10 2007 tarihinde yapılan halkoylamasında seçmenlerin 68 95 oranındaki evet oyu İkinci 2 Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının yasalaşmasına dair kanun koyucu iradesinin tezahür hali Kelam konusu kuralın bir Anayasa kararı olması doğrultusunda TBMM Genel Şurasında 18 01 2017 tarihinde yapılan oylamada 340 milletvekilinin olumlu oy kullanması ve 16 04 2017 tarihinde yapılan halkoylamasında seçmenlerin 51 41 oranındaki evet oyu Şentop un yeni makalesinde yer verilen 5 Tablo Şentop İstanbul Hukuk Mecmuası nda 24 03 2023 tarihinde yayınlanan yeni makalesi ile hem Kemal Başak ın yazısındaki argümanları hem de kelam konusu yazıdan hareketle kamuoyunda oluşturulmak istenen algıyı çürüttü
İkinci kez 60 sayfalık bir makale yayınlandı
60 sayfalık kapsamlı makalesinde Şentop Kemal Başak ın itiraz noktalarına tek tek karşılık verdi ve birinci unsurunda argüman ettiği formda parlamenter sistem periyodunda yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yeni hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı seçilme konusunda var olan sayı sınırlaması uygulanırken neden dikkate alınmaması gerektiğini kanıtlarıyla ortaya koydu
Erdoğan’ın aday olabileceğini çürüten unsur
Bu biçimde Türk Hukukunda bugüne kadar yürürlük kazanan Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir biçiminde birbirinden farklı iki kural bulunduğunu ortaya koyan ve Kemal Başak ın aksi istikametteki savlarını çürüten Şentop bu durumun türel sonucunu ise şu halde açıkladı Türk müspet hukukunda bir kimsenin en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebileceğine ait başka ayrı iki kanun kararı varsa bunun doğal sonucu bu iki kanun kararının başka farklı iki yürürlük tarihinin bulunmasıdır Ayrıntılandırmak gerekirse Anayasa nın 101 inci unsurunu değiştiren 5678 sayılı Kanun un 4 üncü unsurunun metnine dâhil olan Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralı 21 10 2007 tarihinde gerçekleştirilen halkoylaması sonucunda kabul edilmesinin akabinde 5678 Kanun un 4 üncü unsuru ile değişik Anayasa nın 101 inci unsurunun başka kararları ile birlikte 31 10 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir Anayasa nın 101 inci unsurunu tekrar değiştiren 6771 sayılı Kanun un 7 nci unsurunun metnine dâhil olan ikinci Bir kimse en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebilir ”kuralı ise 16 04 2017 tarihinde gerçekleştirilen halkoylamasının akabinde 6771 sayılı Kanun un 18 inci hususunun birinci fıkrasının b bendi uyarınca 6771 sayılı Kanun un kabul edilmesinden sonra birlikte yapılacak birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerine ait takvimin başladığı tarih olan 30 04 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir
Bu kurallardan sonuncusu 30 04 2018 tarihinde yürürlüğe girdiği için kanunların vakit bakımından uygulanmasına ait kurallar mucibince lakin bu tarihten ileriye gerçek uygulanabilecek aksi Anayasa da süreksiz bir husus ile öngörülmediği sürece geçmişte yaşanan olaylar ve durumlar hakkında karar ve sonuç doğuramayacaktır 30 04 2018 tarihinden bugüne kadar ise Türkiye de şimdi yalnızca bir Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldığından 2023 yılında icra edilmesi öngörülen Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bu kural uyarınca hiçbir adaya kısıtlama uygulanamayacaktır
Anayasanın 101 2’inci hususunun yorumu
Anayasa nın 101 inci unsurunda yer alan Bir kimse en fazla iki sefer Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralının fakat yürürlüğe girdiği 30 04 2018 tarihinden ileriye dönük biçimde uygulanabileceğini aksi açıkça Anayasa da öngörülmediği için geçmişe yürüyerek daha evvel yapılan seçimler hakkında karar ve sonuç doğuramayacağını ortaya koyan Şentop daha sonra Kemal Başak ın lafzi ve tarihi yorum prosedüründen hareketle ileri sürdüğü itirazlarını da çürüttü Bu kapsamda Şentop birinci makalesinde lafzi tarihi ve sistematik yorum sistemleri uyarınca Anayasası nın 101 inci hususunda yer alan Bir kimse en fazla iki kere Cumhurbaşkanı seçilebilir kuralını yorumlamış ve kuralda yer alan Cumhurbaşkanı sözüyle anlaşılması gerekenin gerek sözün Anayasa Hukukundaki terim manası gerek kanunun yasalaşma sürecindeki dokümanların ortaya koyduğu mana gerekse bu kuralın modülü olduğu Anayasa nın bütünü içindeki sistematik pozisyonu yeterince yürütme erki olduğunu ortaya koymuştu Buna dayalı olarak da yürütme erki seçimi niteliğinde olmayan parlamenter sistem Cumhurbaşkanlarının seçiminin bugün 101 inci unsurun uygulanmasında dikkate alınamayacağını belirtmişti
Kemal Başak isimli yazıya yanıt
Kemal Başak imzalı yazıda ise Şentop un sistematik yorum usulüne ait açıklamalarına itiraz edilememiş lakin lafzi ve tarihi yorum yollarına ait değerlendirmeleri eleştirilmişti
Şentop ise İstanbul Hukuk Mecmuası nın son sayısındaki makalesinde bu tenkitleri de yanıtladı Yeni makalesinde Şentop un bilhassa 2017 yılında cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçiş öngören Anayasa değişikliğinin görüşüldüğü Anayasa Komisyonu nun raporu hakkındaki ayrıntılı açıklamaları dikkat çekti